تحصیلات خویش را در مکتبخانه با خواندن و نوشتن ، قرائت قرآن مجید ،
فراگیرى کتابهایى همچون : گلستان و بوستان سعدى ، کلیله و دمنه ، نصاب
الصبیان و طوفان البکاء و یادگیرى علم سیاق ، تجوید ، حساب و هندسه آغاز
کرد . پس از فراغت از آن ، وى به همراه فرزند پدرخواندهاش ، آقا شیخ
محمّدعلى ، نزد ملا محمّدهاشم کبیر به تحصیل پرداخت .
وى در سال 1340 ه . ق از کردکوى به گرگان مهاجرت کرد و بااقامت 3 ساله در
مدرسه صالحیه ، مقدمات ، ادبیات و منطق را نزد آقا شیخ عبدالصمد استرآبادى
فراگرفت .
آیت الله سید سجاد علوی میفرمود:
روزى استادم ، ادیب نیشابورى ، اندوهگین و غمناک بر سر درس آمد و کتابى همراهش بود . اما به جاى
تدریس کتاب مطول تفتازانى ، به شرح کلمات امیرمؤمنان على (علیه اسلام)
پرداخت . پس از درس همه شاگردان متفرق شدند ، ولى من به خاطر ارتباطى که با
او داشتم جلو رفتم و از استاد علت این کار را پرسیدم .
او برایم توضیح داد : شب گذشته در عالم رؤیا ، ملا سعد تفتازانى را دیدم
که مرا در آغوش گرفت و از زحمات من براى تدریس مکرر و طولانى کتاب مطول
تشکر مىکرد . من از خواب بیدار شدم و با خود گفتم : چرا باید کارى کنم که
تفتازانى از من سپاسگزارى کند ؟ چرا نباید کارى کنم که امیرمؤمنان (علیه
السلام) از من تشکر نماید ؟ این بود که از امروز تصمیم گرفتم هر روز کتاب
غرر الحکم را بر سر درس بیاورم و حدیثى از آن را شرحدهم .
اما افسوس که این کار دیرى نپایید و مرحوم ادیب چندى بعد ، بدرود حیات گفت .
ایشان حافظه اى شگفت داشت و بسیارى از متون همچون : قرآن مجید ،
ادعیه بسیارى همچون : دعاى کمیل ، ندبه ، صباح ، ابوحمزه ثمالى ، جامعه کبیره و عاشورا ؛ خطبه هاى نهج البلاغه ،
الفیه ابن
مالک و منظومه سبزوارى را از حفظ بود .
گفته شده است که در قنوت نماز در
ماه رمضان دعاى ابوحمزه ثمالى را از حفظ مىخواند . وى به زیارت مشاهد
مشرفه و توسل به ذیل عنایت امامان اطهار (علیهم السلام) در مسجد جامع اقامه
مجلس مىکرد ، و در تمام ایام سوگوارى لباس سیاه بر تن مىنمود .
استاد قزوینی در مورد ایت الله خزعلی :
خدای عالم هم به ایشان حافظه خیلی خوبی داده بود. یکی از نکات بسیار جالبی که ایشان همواره به طلبهها توصیه میکرد این بود که:« تلاش کنید منظم باشید و از وقتهای مردهتان هم استفاده کنید». ایشان حتی میگفت:«قدم هم که می زنید و یا به کارهای طبیعی روزمره هم که می رسید، روزنامهای چیزی داشته باشید و مطالعه کنید و ایشان میگفت:« خودم الفیه ابن مالک را در دوران طلبگی در حین انجام کارهای روزمره حفظ کردم». ایشان در حفظیات، استعداد خیلی قویای داشتند و حتی نکات جالبی از دوران بچگی در ذهنشان بود. مطالب علمی را هم که میخواستند مطرح کنند، در واقع یک کامپیوتر سیار بودند.ذهن ایشان مانند یک دایره المعارف بزرگ بود.
-------------
آیت الله خزعلی حافظ قرآن و حافظ نهج البلاغه بودند و در اواخر شروع به حفظ صحیفه سجادیه کرده بودند .
بخضی از زندگانی آیتالله حاج شیخ مرتضی انصاری سبط خاتم المجتهدین شیخ اعظم انصاری :
در سن 6 سالگی در مکتب خانه به فراگیری قرآن پرداخت و در سن 7 سالگی به دبستان رفته و دوره ابتدایی را سپری کرده و تصدیق ششم ابتدای را اخذ نمود.
در ایام تعطیلات مدارس کتاب های امثله و بصرویه و تصریف و اجرومیه و عوامل ملامحسن را نزد پدرشان فراگرفتند.
برخی از ویژگیها و خصوصیات این فقیه الهی:
..
وی با کهولت سنی که داشتند در مجالس اعیاد و موالید ائمه هدی علیهم صلوات الله حضور پیدا می کرد و همچنین به مناسبت ایام فاطمیه(س) مجلسی در بیت خود برگزار مینمود و در مصائب خاندان عترت بهشدت محزون میگردید.
در همین سالهای اخیر اگر نمیتوانست به مجلس عزای اباعبدالله الحسین(ع) حاضر شود در خانه مینشست و با گوش دادن به نوارهای مرثیهسرایی به عزاداری میپرداخت.
همواره از اساتید خود تجلیل می کرد و خاطرات آموزندهای از آن بزرگواران برای شاگردان خود بیان می کرد و قبل از شروع درس و بعد از پایان، کتاب درسی را میبوسیدند و یا با احترام خاص با آن برخورد مکفی کردند.
در گفتوگوها و مباحثههای علمی بهشدت بر رعایت ادب توجه می کرد.
به عبارت خوانی و تجزیه و ترکیب و حفظ کردن اشعار الفیه ابن مالک که در علم صرف و نحو است تاکید می کرد.
به منصب و مقام توجهی نداشت و نسبت به همه افراد بهویژه اهل علم، فقیر یا غنی، برخوردی متواضعانه داشت.
صرفنظر از جایگاه علمی، وی در زیباییهای اخلاقی کمنظیر بود، بسیار خوشاخلاق و با احترامی خاص نسبت به اهل علم و طلاب بهویژه سادات ذریه حضرت زهرا(س) برخورد می کرد.
اگر طلبه جوانی به حضورش میرسید اگر توانایی داشت با احترام جلو پایش برمی خاست و در برابر حاضران به تکریم و احترامش میپرداخت.
جوانان را دوست میداشت و آنها را به انجام واجبات ترک محرمات و شادابی و معاشرت با مردم و خانوادههایشان دعوت می کرد.
توصیه معظم له به طلاب جوان
توصیه میکنم درسی که میخوانند قربه الی الله باشد نه اینکه درس بخوانند که به فلان منصب برسند البته چیز بدی نیست ولی وقتی قربه الی الله باشد خداوند آنها را بیشتر موفق میکنم.
به درس خواندن، خصوصاً نمازخواندن در اول وقت را باید فراموش
نکنند نمازهایشان را اول وقت بخوانند
حتماً هرروز ولو یک ورق از قرآن را با دقت بخوانند و مطالعه کنند اگر توانسته باشند مقداری از نوافل راهم بخوانند خصوصاً نماز شب که کمک بسیار زیادی است برای پیشرفت ذهنی آنها، بیشتر درسهایی که میخوانند اگر مثل طلاب سابق بخوانند کما اینکه سفارش مرحوم امام هم همین بود که همان درسهای سنتی جواهری، آنطور درس را بخوانند و فرابگیرند، اگر اینطور عمل کنند اخلاقشان هم باید جوری باشد که مردم اخلاق را از اینها یاد بگیرند.
دوست دارم طلبه ازنظر قدس و زهد به مقامی برسد که مردم خاک زیر نعلین آنها را تیمنا پشت چشمهایشان بسایند، البته اگر اینطور باشند طلاب هم بهجایی خواهند رسید.
درس را عمیقاً بخوانند و تکرار نمایند، سعی کنند درس را از نوار فارسی یاد نگیرند بلکه نزد استاد درس بخوانند و درس را عربی بخوانند نه اینکه کتابها را که به فارسی ترجمه کردهاند بخوانند، چون اگر بنا باشد به عربی مطالب را بفهمند وقتی إن شاء الله در یک مقام بالایی رسیدند میتوانند حواشی کتب فقهیه و اصولیه را خودشان خوب بخوانند.
امیدوارم که ان شاء الله همه آنها موفق و مؤید باشند
بخشی از زندگانی علامه امینی(عبدالحسین امینی صاحب کتاب الغدیر):
آموزش علوم توسط پدر شروع شد و در طی سالها آموزش ادبیات فارسی و عربی،
منطق، فقه و اصول انجام گرفت.
عبد الحسین همان گونه که دروس متداول
حوزههای علمیه را فرا میگرفت و به حفظ اشعاری چون «الفیة ابن مالک» در
علم نحو میپرداخت، در سایه هدایت پدر، اشعاری هم از بزرگان دین حفظ کرد.
از اولین شعرهایی که پدر، فرزند و شاگردش را به آموختن و حفظ آن تشویق کرد، شعری از حضرت علی ـ علیه السلام ـ بود
او میدانست همان گونه که برای علم نحو ابیاتی قرار داده شده است تا با
حفظ آنها اصول آن علم به آسانی در دست باشد، باید اصول اعتقادات را هم از
این طریق به شاگردان مکتب توحید آموخت.
حجتالاسلام سروی پدر شهید عباس سروی در مورد فرزند شهیدش گفت با بیان اینکه شهید سروی حافظه بسیار قوی داشت و اشعار الفیه ابن مالک را
حفظ بود،در درس مرحوم مدرس افغانی شرکت میکرد و وقتی استاد به مطلبی
میرسید که شعر آن در سیوطی بود از شهید می خواست تا آنرا بخواند.
حجتالاسلام
سروی خاطرنشان کرد: اهتمام ویژهای به حفظ قرآن و احادیث داشت و متن شهید
اول در لمعه را نیز حفظ میکرد اماموفق به اتمام آن نشد و در سال 65 به
مقام رفیع شهادت نائل گشت.
آیت الله سبحانی در مورد مصطفی خمینی فرزند امام خمینی :
از جمله خصوصیات ایشان در درس، در درجة اول استعداد قویشان بود؛ حافظهای قوی هم داشت. بیشتر اشخاص خوش فهم و خوش فکر، از حافظهای قوی برخوردار نیستند؛ ولی ایشان در عین حال که فهمی خوب و دقتی بسیار داشت، دارای حافظه خوبی هم بود
به همین دلیل با اصرار من ؛ ایشان همة الفیة ابن مالک را حفظ کرد و نه تنها حفظ میکرد، بلکه خوب هم میخواند. گاهی که من مطلبی درباره زندگی علما نقل میکردم، ایشان علاقهمند شد که آن بخش از کتاب نخبةالمقال را (کتابی در موضوع تراجم و رجال) که راجع به علما بود، حفظ کند. بعدها که معقول را نزد دیگران میخواندند، قسمتی از اشعار منظومه را هم حفظ کرده بودند و میخواندند. هم عمق فکری و هم ذکاوت داشت و در کنار این دو، دارای حافظهای قوی بود. یکی از مواهبی که ایشان داشت، فکر زایا بود. گاهی در یک مسأله، اگر طرف مقابل هم مثل ایشان حال و حوصله داشت، شاید یک ساعت و نیم بحث میکردند. ایشان میتوانست مسأله را به صورت ممتد با طرف مقابل بحث کند.» به علت علاقه و استعداد درخشان توانست طی مدت دو سال و چند ماه کتابهای سیوطی، حاشیه ملاعبدالله، معالمالاصول، شمسیه، مطول و بخشی از شرح لمعه را به پایان برساند
این مطلب به مرور تکمیل و تمام اصوات الفیه به صورت مجزا قرار داده میشود :
صوت مجزا از مقدمه الفیه تا حروف جر را از این قسمت مشاهده نمایید
------------------------------
شماره سی ....الاضافه -----34 بیت
------------------------------
شماره سی و یک ----المضاف الی یائ المتکلم ---4 بیت
-----------------------------------
شماره سی و دو -----اعمال المصدر --4 بیت
-----------------------------
شماره سی و سه -----اعمال اسم الفاعل + صیغ المبالغه ----4 بیت +8 بیت
----------------------
شماره سی و چهار ----ابنیه المصادر-----17 بیت
-----------------------------------
شماره سی و پنج -----ابنیه أسماء الفاعلین و المفعولین و الصفات المشبهه بها ---10 بیت
-----------------------
شماره سی و شش -----------أعمال الصفه المشبه باسم الفاعل
---------------------------
شماره سی وهفت ------التعجب -------11 بیت
دغدغه هایی که رهبری دارد اما حزب اللهی ها ندارند را فهرست کرده ایم.
1-بعد
از بیست سال از انقلاب فرانسه ، برای ناپلئون بناپارت هیچ افتار دیگری از
لحاظ آرمان های انقلاب-آن حرف هایی که "ژان ژاک روسو" و "ولتر" و دیگران
میگفتند- در حکومت فرانسه مطلقا وجود ندارد.
از کتاب"دغدغه های فرهنگی" – مجموعه بیانات رهبر انقلاب-انتشارات صهبا-صفحه 28
2- ماجرای بعد از انقلاب فرانسه واقعا رویدادهای عجیب و داستان های مهمی
است.من افسوس میخورم که چرا بعضی از جوانان ما با این ماجراها آشنا نیستند.
از کتاب"دغدغه های فرهنگی" – مجموعه بیانات رهبر انقلاب-انتشارات صهبا-صفحه 29
3-من
شنیده ام در قضایای جنگ جهانی دوم در روسیه ، شور علی اف-اهنگ معروفی که
البته من نه اهنگش را شنیده ام ،نه درست میدانم چیست؛آقایان میدانند-
درتهییج مردم برای وارد شدن به میدان جنگ ، بیشترین تاثیر را داشت ؛ یعنی
در خدمت اهداف مردمی قرار گرفت.به طور طبیعی این توقع از از هنرمند هر
کشوری وجود دارد.
از کتاب"دغدغه های فرهنگی" – مجموعه بیانات رهبر انقلاب-انتشارات صهبا-صفحه 43
4-کسی
که از تئاتر ، نقاشی ، عکس یا شعر چیزی نمیفهمد ، راه های معرفت به رویش
بسته است.ملتی که هر کدام از اینها را ندارد ، دریچه ای به روی او بسته
است.
از کتاب"دغدغه های فرهنگی" – مجموعه بیانات رهبر انقلاب-انتشارات صهبا-صفحه 49
5-
من در مقوله های سینمایی و هنرهای تجسمی و تصویری و امثال اینها ورود
ندارم ؛ یعنی یک مستمع عامی هستم.اما در مورد شعر و رمان نه ، آدم عامی ای
نیستم؛از این آثاری که وجود دارد زیاد خوانده ام.
از کتاب " من و کتاب" – مجموعه بیانات رهبری-انتشارات سوره – صفحه22
6-خلاصه انگلیسی کتاب های جین اوستین را،از جمله همین کتاب غرور و تعصب را
من خواندم.برای کسانی که انگلیسی می آموزند،خلاصه ساده ای درست میکنند.
از کتاب " من و کتاب" – مجموعه بیانات رهبری-انتشارات سوره – صفحه36
7-دن
آرام یکی از بهترین رمان های دنیاست.البته جلد اولش بهتر است؛ جلدهای بعدی
اش سطح رمان را متوسط میکند،کما اینکه کتاب بعدی اش ، زمین نوآباد هم کتاب
خوبی نیست.
از کتاب " من و کتاب" – مجموعه بیانات رهبری-انتشارات سوره – صفحه36
8-
ویکتورهوگو یک حکیم است.ویکتور هوگو یک نویسنده معمولی نیست. واقعاً به
همان معنایی که ما مسلمانان «حکیم» را استعمال میکنیم و بهکار میبریم ،
یک حکیم است و بهترین حرفهایش را در «بینوایان» زده است. «بینوایان» هم یک
کتاب حکمت است و به اعتقاد من، همه باید «بینوایان» را بخوانند
بیانات در دیدار مسئولان برگزار کننده هفته دفاع مقدس در سال 1372
9- من میگویم بینوایان یک معجزه است در عالم رماننویسی، در عالم کتابنویسی. واقعاً یک معجزه است.
10
- من خاطرم هست که در بخش غربی ارتفاعات البرز، گروهی مشغول راهسازی
بودند و خاکها را از بالا ریخته بودند و به بخشی از درختهای کف دره آسیب
زده بود. آقا فرمودند وقتی دیدم خاک، تنهها و شاخههای درخت را گرفته است
احساس خفگی به من هم دست داد چرا این موجود زنده را زیر خاک دفن میکنیم؟
به هر قیمتی باید جلوی این کار گرفته شود. حتی اگر این باغ شخصی است، در
حال آسیب زدن به محیطزیست عمومی است و شما نباید اجازه بدهید، این اتفاق
بیفتد. پس ایشان با این حساسیت موضوعات را دنبال میکنند.
خاطره آقای قالیباف از رهبر انقلاب /بهنقل از سایت رسمی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای
11-
قضیّهى خاک از قضیّهى آب مهمتر است؛ ما مشکل آب هم داریم، مشکل بزرگى
هم هست، لکن براى تهیّهى آب راههاى فراوانى وجود دارد؛ براى تهیّهى خاک
حاصلخیز این راهها دیگر وجود ندارد. یعنى بىتوجّهى به مبانى حفظ محیط
زیست، گاهى اوقات یک چنین مشکلاتى را بهوجود مىآورد؛ آسیبى که وارد
میشود، آسیبى نیست که بشود [جبران کرد].
بیانات رهبری در دیدار فعالین محیط زیست در اسفند
این مطلب به مرور تکمیل و تمام اصوات الفیه به صورت مجزا قرار داده میشود :
شماره اول مقدمة-الفیه ابن مالک 43ثانیه-7بیت
-----------------------------------------------------------
شماره دوم -الکلام و ما یتالف منه -الفیه ابن مالک-33 ثانیه -7 بیت
--------------------------------------------------------------------------
شماره سوم -المعرب و المبنی -الفیه ابن مالک -2 دقیقه و 41 ثانیه --37 بیت -
باب المعرب والمبنی -الاسما الستة-المثنی والملحق به -جمع المذکر السالم-ما جمع بالالف و التاء-مالاینصرف-الامثله الخمسه-الفعل المضارع المعتل
------------------------------------------------------------------------------
شماره چهارم -النکره و المعرفه و الضمیر -الفیه ابن مالک - 20 بیت
----------------------------------------------------------------------
شماره پنجم - باب النکره و المعرفه --- العَلَم -10 بیت -
-------------------------------------------------------
شماره ششم -باب النکره والمعرفه ---اسم الاشارة- 6 بیت
---------------------------------------------------------
شماره هفتم -باب النکره والمعرفه ---الموصول ----18 بیت
-----------------------------------------------------------------------------
شماره هشتم -باب النکره والمعرفه ---أل التعریف-المعرف بأداة التعریف-7 بیت
----------------------------------------------------------------------------
شماره نهم -المبتدا و الخبر ---30 بیت
-----------------------------------------------------------------------------
شماره دهم -باب نواسخ الابتداء ---- کان و اخواتها --15 بیت
------------------------------------------
شماره یازدهم -باب نواسخ الابتداء.....ما و لا و لات و اِن المشبهات بلیس-6بیت
---------------------------------------------------------------------------------
شماره دوازدهم -باب نواسخ الابتداء---------أفعال المقاربه (الثالث من النواسخ )---10بیت
---------------------------------------------
شماره سیزدهم -باب نواسخ الابتداء------إنَّ و أخواتها (الرابع من النواسخ )----23 بیت
----------------------------------------------------
شماره چهاردهم -باب نواسخ الابتداء----لا التی لنفی الجنس (الخامس من النواسخ )--9بیت
---------------------------------------------------------
شماره پانزدهم ---باب نواسخ الابتداء---ظنّ و أخواتها(السادس من النواسخ)--14 بیت
-------------------------------
شماره شانزدهم -فی أَعلم و أری و ماجری مجراها --------5بیت
---------------------------------------------------
شماره هفدهم --باب الفاعل و فیه المفعول به -------17بیت
---------------------------------
شماره هجدهم ---باب النائب عن الفاعل إذا حذف----13بیت
--------------------------------
شماره نوزدهم ---اشتغال العامل عن المعمول ----12 بیت
-----------------------------------------
شماره بیست ---تعدّی الفعل و لزومُهُ +رتب المفاعیل ----7بیت +4 بیت
--------------------------
شماره بیست ویک ---التنازع فی العمل----8بیت
---------------------------
شماره بیست و دو ---المفاعیل ----المفعول المطلق ---12 بیت
----------------------------
شماره بیست و سه---المفاعیل ----المفعول له ---5بیت
---------------------
شماره بیست و چهار ---المفاعیل ---المغعول فیه ---8بیت
--------------------------
شماره بیست و پنج ---المفاعیل ----المفعول معه ---5بیت
-----------------------------
شماره بیست و شش ---الاستثناء----16بیت
-------------------------
شماره بیست و هفت ---الحال ----24 بیت
---------------------------
شماره بیست و هشت ---التمییز --8بیت
---------------------
شماره بیست و نه ---حروف الجر ----21 بیت
------------------------------
اگر در قرار گرفتن اصوات جابجایی رخ داده حتما ما را مطلع کنید .
کتاب اداب الطلاب ایت الله مجتهدی تهرانی ره :
ایت الله العظمی بروجردی رحمه الله در درسشان گاهی به مناسبت هایی، شعر های سیوطی را هم میخواندند.
شیخ انصاری رحمه الله بعد از نماز صبح و تعقیبات وارده، و تلاوت قرآن شعر سیوطی را حفظ میکردند.
بعضی میگویند ما قرآن را حفظ میکنیم، خوب است، قرآن را هم حفظ کن، شعر هم حفظ کن، تا عربی بلد نباشی که قران را نمیفهمی.
آداب الطلاب-شاکر برخوردار فرید-چاپ پنجم تابستان 91 صفحه 474